Veelgestelde vragen

Stichting Monumentenwacht Overijssel is er om eigenaren en beheerders te adviseren en ontzorgen bij de duurzame instandhouding van hun prachtige panden, interieurs, groen en archeologisch erfgoed.

Met grote kennis van de regionale eigenheid, ervaring en (onafhankelijke) deskundigheid inspecteren, adviseren en begeleiden de monumentenwachters bij onderhoud en verduurzaming van rijksmonumenten en zetten deze kennis ook in voor provinciale of gemeentelijke monumenten en overig erfgoed als karakteristieke of beeldbepalende panden en in panden gelegen in een beschermd stads- of dorpsgezicht.

Vanuit de visie dat structurele periodieke inspecties en klein herstel, groot leed (achterstalligheid) voorkomt.

Het inspectiewerk van de Monumentenwacht voor rijksmonumenten wordt dan ook ondersteund door de provincies, zodat onze ervaring en deskundigheid voor deze eigenaren tegen een gesubsidieerd tarief beschikbaar is. Daarnaast kunnen eigenaren / beheerders aanvullende dienstverlening bij ons afnemen, bijvoorbeeld ondersteuning bij het indienen van subsidieaanvragen, verduurzamingsadvies of begeleiding tijdens de uitvoering van het onderhoud. Hierin werken wij vanuit een personele unie samen met Monumenten Advies Oost. 

Alle eigenaren en beheerders van erfgoed in onze provincie kunnen abonnee worden van de Monumentenwacht. Wanneer u abonnee bent zijn de bouwkundige inspecties met rapportages tegen gesubsidieerd voor u beschikbaar. 

De monumentenwachters inspecteren, constateren, adviseren, rapporteren, monitoren en voeren klein (nood)herstel uit. Denk hierbij aan het vervangen van een kapotte lei, het terugleggen van verschoven dakpannen of noodherstel aan een lekke dakgoot. Heeft u last van lekkage? Belt u ons gerust, dan komen wij zo snel mogelijk langs om de oorzaak op te sporen en indien mogelijk dit (tijdelijk) te verhelpen.

Daarnaast is het belangrijk om daken en goten regelmatig bladvrij te maken. Dit nemen wij altijd mee met de inspectie, maar u kunt hier ook apart een afspraak voor maken.

Onze inspecties worden uitgevoerd met de modernste technieken: drones, endoscopen en warmtecamera’s. En onze monumentenwachters zijn specifiek getraind om te werken op hoogte.

Wanneer u abonnee bent bij de Monumentenwacht, dan nemen wij eens in de circa twee jaar contact met u op om te vragen of u mee wilt doen aan de inspectieronde.

Indien U wenst dat wij langskomen dan wordt er een afspraak gemaakt. Slaat u liever een jaar over? Dan is dat uiteraard geen probleem. Al adviseren wij u regelmatige controles van uw erfgoed.

Daarnaast kunt u ook altijd zelf contact met ons opnemen om een afspraak te maken.

Wilt u uw onderhoud structureel goed uitvoeren, denk dan altijd van buiten naar binnen en vooruit. Daarbij bedoelen we dat het belangrijk is om plekken in de gaten te houden waar vervolgschades kunnen onstaan: bijvoorbeeld verschoven dakpannen of verstopte goten. Dus bekijk regelmatig het dak en haal af en toe een hand door de goot (of laat de Monumenwacht dit voor u doen).
Kijk ook naar het schilderwerk: hou er rekening mee dat schilderwerk circa eens per zes jaar uitgevoerd moet worden en soms al met een jaar of drie een bijwerkbeurt nodig heeft.

Uw monumentenwachter kan periodiek met u meekijken over het noodzakelijk onderhoud: zo voert u altijd op tijd het juiste onderhoud uit.

Meer informatie vindt u op onze website onder de Kennisbank.

Houd er rekening mee dat u onderhoud uitvoert aan een monument: het is aan te raden om gespecialiseerd onderhoud door een deskundige uit te laten voeren. En vantevoren altijd een controle uit te voeren bij uw gemeente of de werkzaamheden mogelijk vergunningplichtig zijn.

Natuurlijk zijn er werkzaamheden die u zelf uit kunt voeren, bijvoorbeeld het rechtleggen van pannen of schilderwerk. Twijfelt u over de onderhoudstechnieken of te gebruiken materialen, neem dan contact op met uw monumentenwachter. Onze monumentenwachters staan graag voor u klaar om mee te denken.

Heeft u schade aan uw gebouw? Mogelijk zelfs accute problemen als lekkage? Dan kunt u het beste uw bekende aannemer raadplegen. Twijfelt u wat te doen of heeft u geen bekende aannemer in de omgeving, neem dan contact op met uw monumentenwachter om waar mogelijk (tijdelijke) maatregelen te treffen en met u mee te denken de problemen (structureel) op te lossen. 

Er zijn diverse kwaliteitsregisters voor (restauratie)architecten, (erfgoed)adviseurs en aannemers:

Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg
Kwaliteitsregeling Kennis & Kunde
Vereniging Architecten Werkzaam in de Restauratie
Bond Nederlandse Bouwhistorici

Dit betekent natuurlijk niet dat alle deskundige (regionaal actieve) architecten, adviseurs en aannemers op deze lijsten staan. Uw Monumentenwacht heeft decennia lange ervaring in uw omgeving en kan altijd met u meedenken om kwaliteitsvolle uitvoering te garanderen.

Een rijksmonument is opgenomen in het Rijksmonumentenregister. Deze kunt u hier raadplegen. Een provinciaal of gemeentelijk monument is opgenomen in het proviciale of gemeentelijke monumentenregister. Deze kunt u raadplegen via de website van uw provincie of gemeente, of door contact op te nemen met uw gemeente.

NB. De provincie Overijssel kent geen provinciale monumenten.

De meeste gemeenten hebben een archeologische verwachtingskaart en/of beleidskaart. Deze is opgenomen in het gemeentelijk bestemmingsplan, te raadplegen via www.ruimtelijkeplannen.nl. 

Als uw groene aanleg geregistreerd is als rijksmonument, dan kunt u dit terugvinden in het Rijksmonumentenregister. Deze kunt u hier raadplegen. Andere vormen van erfgoedstatus staan vastgelegd in het gemeentelijk bestemmingsplan, te raadplegen via www.ruimtelijkeplannen.nl. 

Voor de aanvraag van een status als rijksmonument, kunt u een voorstel indienen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Lees hier meer over het indienen van een voorstel. 
Echter, de kans dat dit voorstel wordt gehonoreerd is zeer gering. Mogelijk is het voor u haalbaarder om een status als gemeentelijk monument aan te vragen. Hiervoor kunt u een verzoek indienen bij uw gemeente. 

Voor u als particuliere eigenaar van een rijksmonument met een woonfunctie is er de mogelijkheid subsidie aan te vragen voor instandhoudingskosten, de woonhuissubsidie. Onder instandhoudingskosten valt regulier onderhoud en restauratie (sober en doelmatig). De subsidie bedraagt 38% van de totale kosten die gemaakt zijn voor het onderhoud aan uw monument. Deze subsidie kan jaarlijks tussen 1 maart en 30 april worden aangevraagd over de instandhoudingskosten van het jaar ervoor (dus met terugwerkende kracht).

De subsidieaanvraag dient u in via een digitaal portaal bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). U stuurt gespecificeerde facturen mee met de aanvraag. Er is geen minimum of maximum bedrag, maar let wel op dat wanneer de onderhoudskosten meer dan € 70.000,- bedragen ook een inspectierapport aangeleverd dient te worden.

Wij kunnen u helpen met de aanvraag, neem daarvoor contact met ons op.

Lees hier verder. Of neem een kijkje op ons grote overzicht van fondsen en subsidies.

Bent u in het bezit van een rijksmonumentale boerderij, molen, kerk, buitenplaats, park of een ander monument dat geen woonhuis (oorspronkelijk niet gebouwd als woonhuis) betreft? Dan komt u in aanmerking voor de subsidiabele instandhoudingssubsidie monumenten (SIM).

U kunt subsidie aanvragen voor de reguliere onderhoudskosten (sober en doelmatig, conform leidraad) op basis van een zesjarig-onderhoudsplan. De subsidie kan daarom per monument eenmaal per zes jaar aangevraagd worden. De aanvraag kan jaarlijks ingediend worden tussen 1 februari en 31 maart. Bij de aanvraag moet een meerjarenbegroting en een actueel inspectierapport meegeleverd worden.

Er is een onder- en bovengrens van subsidiabele kosten, deze zijn afhankelijk van het type monument. De subsidie bedraagt maximaal 60% van de subsidiabele kosten.  

Meer informatie kunt u hier vinden op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

En neem contact met ons op als u hulp nodig heeft bij het aanvragen van de subsidie. Hierin werken wij samen met Monumenten Advies Oost vanuit een personele unie.

Sommige gemeenten hebben een subsidieregelingen voor eigenaren van gemeentelijke monumenten. Mogelijk heeft uw provincie ook een regeling, neem hiervoor contact op met het subsidieloket van uw provincie.

Ook kunnen eigenaren van panden/objecten zonder erfgoedstatus vaak terecht bij het Nationaal Restauratiefonds. 

Wilt u weten wat voor u mogelijk is? De Monumentenwacht kan een overzicht verstrekken van allerlei verschillende fondsen en subsidies, kijk voor de meest actuele versie op onze webpagina nieuws en publicaties.

Op de website van de Monumentenwacht staat informatie over diverse subsidies en financiering bijvoorbeeld op het gebied van restauratie en onderhoud, maar ook van herbestemming en verduurzaming. Wilt u meer weten? Neem dan contact op met uw Monumentenwacht.

Nee, u kunt geen subsidieaanvraag indienen bij de Monumentenwacht. Wij kunnen u enkel adviseren over de meest passende regeling voor uw pand, object, groene aanleg of archeologisch monument. Neem een kijkje op onze website in de Kennisbank of onder ‘Nieuws en publicaties’ voor een totaaloverzicht van fondsen en subsidies.

Ieder monument is uniek. Wanneer u de cultuurhistorische waarden van uw monumentale pand met respect benadert, zijn diverse veranderingen mogelijk voor bijvoorbeeld verduurzaming of om het comfort verder te verhogen.

Ook is het belangrijk om te bedenken dat niet alleen de buitenkant cultuurhistorische waarden heeft en monumentaal is; alles ‘nagelvast’ aan het pand is onderdeel van het monument. Zorg daarom eerst voor een goed overzicht met de bijzonderheden aan uw gebouw en de meest waardevolle elementen (een bouwhistorische verkenning of verdiepend onderzoek). Deze informatie geeft u direct een goed overzicht van de bouwdelen die wel aangepast kunnen worden.

Uw gemeente denkt graag mee. Plan daarom in de beginfase een afspraak met een adviseur van de gemeente. Door vroeg uw plannen kenbaar te maken, komt u niet in een gevorderd stadium voor verrassingen te staan. Laat u hierbij ook goed informeren over de wettelijke kaders en financiële mogelijkheden. Neem daarnaast tijdig contact op met professionele bedrijven die de plannen volgens betreffende richtlijnen kunnen voorbereiden en uitvoeren.

Voor iedere wijziging is een omgevingsvergunning nodig, behalve enkele reguliere onderhoudswerkzaamheden als buitenschilderwerk in dezelfde kleur of herleggen van dakpannen. De omgevingsvergunning dient digitaal ingediend te worden bij het omgevingsloket.

Lees hieronder, bij de andere vragen over vergunningen, meer tips en extra uitleg over wat wel en niet vergunningsvrij is.

Voor het wijzigen van een monument dient u een omgevingsvergunning aan te vragen. 
Bij twijfel kan de gemeente duidelijkheid geven, of doe de vergunningscheck bij het Omgevingsloket Online.

Het uitvoeren van beperkt regulier onderhoud is vergunningvrij.

Voor het wijzigen van een monument of het uitvoeren van groot onderhoud dient u een omgevingsvergunning aan te vragen.

Bij twijfel kan de gemeente duidelijkheid geven, of doe de vergunningscheck bij het Omgevingsloket Online.

Voor wijziging van karakteristieke panden heeft de gemeente mogelijk aanvullende regels opgesteld in het bestemmingsplan. De vigerende bestemmingsplannen zijn te raadplegen op www.ruimtelijkeplannen.nl.

Als uw groene aanleg is geregistreerd als rijksmonument, dan gelden dezelfde regels als voor een gebouwd rijksmonument: wijzigingen aan de structuur zijn vergunningsplicht. Het reguliere noodzakelijke (planmatig) onderhoud is vergunningvrij. Twijfelt u? Neem dan altijd voor de zekerheid contact op met uw gemeente.

Voor alle vergunningplichtige monumentaanvragen vraagt de gemeente advies aan een onafhankelijke gemeentelijke erfgoed- of monumentencommissie, soms gecombineerd met de welstandscommissie in een commissie ruimtelijke kwaliteit of omgevingscommissie. 

Deze onafhankelijke monumentencommissie adviseert de gemeente op het gebied van cultuurhistorische kwaliteit van de leefomgeving en bij plaatsing van een monument op bijvoorbeeld de gemeentelijke monumentenlijst. 

Ook beoordeelt de gemeentelijke monumentencommissie, wanneer een omgevingsvergunning wordt aangevraagd, bouwplannen bij monumenten of in een beschermd (stad- of dorps-)gezicht. 

Hierbij kijkt de commissie naar de mate waarin de cultuurhistorische waarden van het betreffende monument worden gerespecteerd. Als de monumentwaarden voldoende worden gerespecteerd zal de commissie een positief advies geven over het plan. Indien de monumentwaarden in het geding zijn zal de monumentencommissie de redenen hiervoor onderbouwen en aangeven op welke punten het plan gewijzigd dient te worden. 

Vervolgens adviseert de monumentencommissie de gemeente over de verstrekken vergunning) en onder welke voorwaarden. Dit is voor rijksmonumenten vastgelegd in de Erfgoedwet en voor provinciale of gemeentelijke monumenten in de provinciale of gemeentelijke (erfgoed-/) monumentenverordening. 

Bij grote wijzigingen zoals herbestemming of (gedeeltelijke) sloop vraagt de gemeente eveneens advies aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Een bouwhistorisch onderzoek levert inzicht en kennis over monumentale en bouwhistorische waarden van een gebouw: een praktische handleiding en inspiratie voor verbouwings- en herstelplannen van een (beschermd of niet beschermd) monument.

Ook is het een concreet hulpmiddel bij de beoordeling van een restauratie- of verbouwplan door overheidsinstanties die betrokken zijn bij de procedure. Bouwhistorisch onderzoek wordt doorgaans door de aanvrager/initiatiefnemer betaald. In sommige gemeenten bestaat echter een subsidieregeling, waarbij een gedeelte van de onderzoekskosten subsidiabel is.

Een geregistreerd bouwhistoricus vindt u in het Kwaliteitsregister Nederlandse Bouwhistorici.

Monumenten verduurzamen is maatwerk, standaard oplossingen zijn er niet. Uiteraard zijn er wel mogelijkheden, van eenvoudige aanpassingen tot meer ingrijpende maatregelen. Laat u vooral goed informeren over de verschillende technische aanpassingen, wettelijke kaders (doorgaans zijn er vergunningen vereist voor duurzame maatregelen), financiële mogelijkheden en uitvoerende partijen.

Een goede basis voor verduurzaming vormt een Energiescan. Hierin wordt uw monumentale gebouw in beeld gebracht en praktische verduurzamingsmaatregelen toegelicht.
Onze Monumentenwachters zijn gespecialiseerd in het verduurzamen van monumenten en kunnen u hierover adviseren. Neem gerust contact op om een afspraak te maken.

Meer praktische informatie over het verduurzamen van uw monument en praktische maatregelen die u kunt nemen kunt u vinden op de Groene Menukaart. Hier kunt u, ook als u uw eigen gemeente niet kan vinden, kiezen uit een aantal gebouwtypen die het meest lijken op uw pand. Zodra u het gebouwtype heeft gekozen, kunt u de diverse mogelijkheden voor uw pand ontdekken. De mogelijkheden die u interessant vindt, kunt u opslaan, al dan niet via een zelfscan, en later met uw adviseur bespreken.

Neem hiervoor een kijkje in ons totaaloverzicht van subsidies en fondsen op de webpagina ‘Nieuws en publicaties’ of in onze Kennisbank onder ‘Subsidies en financiering’ of onder ‘Verduurzamingstips’. 

Heeft u vragen over of en hoe deze regelingen van toepassing kunnen zijn op uw erfgoedpand, neem dan contact met ons op.

Ook kunt u kijken op de website van uw provinciale Energieloket. Via de website van het Regionaal Energieloket kunt u uw Energieloket opzoeken. Als u vervolgens op de website van uw Energieloket bent, kunt u per gemeente lezen welke actuele financiële regelingen in uw gemeente beschikbaar zijn.